«Prama nie prymušajuć, ale namiakajuć». Jak biełarusaŭ matyvujuć na daterminovaje hałasavańnie
Rabočyja, studenty i navat piensijaniery raskazali Ex-press.by, jak ich pierakonvajuć uziać udzieł u daterminovym hałasavańni na vybarach. Śpisy, namioki, premii, cisk i navat liślivaść — voś mietady, jakija aktyvizavalisia ŭ hetyja dni.
Valancina:
«Na majoj pracy imknucca «matyvavać» nie niepasredna, ale vielmi nastojliva. Kiraŭnictva pravodzić schody, dzie namiakajuć, što daterminovaje hałasavańnie — heta «hramadzianski abaviazak» i pakazčyk našaj «łajalnaści». Niekatoryja kalehi kažuć, što ich proźviščy adznačajuć u śpisach, kali jany prahałasavali daterminova.
Heta ciśnie na psichiku, i ja razumieju, što admovicca składana, bo na konie moža być pracoŭnaje miesca. Viadoma, heta chutčej prymus, čym matyvacyja. Tak, pracuju ja ŭ kramie adnoj viadomaj handlovaj sietki».
Nina:
«Učora majoj 86-hadovaj babuli patelefanavali z sacsłužby. Supracoŭnica prasiła pryjści na vybarčy ŭčastak, dać intervju i sfatahrafavacca dla miascovaj haziety. Napeŭna, kab potym pakazać «aktyŭnaść pažyłych hramadzian» i stvaryć patrebnuju karcinku dla spravazdačy.
Babula, jakaja za svaje hady pabačyła niamała, aburałasia:
«Jakija jany liślivyja i chłuślivyja ludzi… Dumajuć, što ja nie razumieju, navošta ŭsio heta? Na fonie «badziorych babul i dziadulaŭ, radasna hałasujuć» kudy lahčej schavać sapraŭdnuju karcinu taho, što adbyvajecca. Cikava, kolki pažyłych ludziej, z pavahi abo pad ciskam, pahodziacca ŭdzielničać u hetym farsie?»
Siarhiej:
«Nie pajdu, ale adzin moj siabar vykazaŭ cikavuju dumku, i ja zhodny. Na hety raz jany buduć ličyć pa-sapraŭdnamu. Kaniešnie, nie vystaviać heta napakaz, ale padličać. Budzie sakretny pratakoł, i jaho pieradaduć vyšej. Bo jon choča viedać, čym dychaje narod.
Jany vystavili (jak jany dumajuć) roznyja kirunki: kamunist-stalinist, libierał, apazicyjanierka-baba. Jany pravodziać nakštałt sacapytańnia, u jakim kirunku ruchacca».
Mark:
«Na vučobie nas matyvujuć tak, što admaŭlacca prosta niazručna. Kuratar hrupy abo dekanat pačynaje tłumačyć, jak važna ŭsim «arhanizavana prahałasavać». Adnakurśniki, jakija iduć daterminova, taksama stvarajuć cisk: kali ty nie ŭdzielničaješ, to vyhladaješ dziŭna, jak byccam niešta parušaješ.
Moj dziadźka ratavalnikam pracuje, dyk jany na vybarčyja ŭčastki ŭ pieršy dzień daterminovaha hałasavańnia pajšli natoŭpam łajalnych režymu vykanaŭcaŭ. Ščyra kažučy, heta vyklikaje tolki razdražnieńnie, a nie žadańnie ŭdzielničać».
Alena:
— Ja vyrašyła prahałasavać daterminova. Suprać usich. Zaraz išła da domu, čuła, jak try maładyja mužčyny razmaŭlali:
— Buduć pravakacyi.
— Nie, nie budzie. Začyścili žorstka.
— Dyk jany sami buduć rabić pravakacyi, kab padstavić ludziej.
Volha:
«Ja vyrašyła pajści na daterminovaje hałasavańnie, kab vykazać svajo mierkavańnie. Prahałasavała suprać usich, bo nie baču kandydataŭ, jakich mahła b padtrymać. Na biuleteni pakinuła svajo pasłańnie — heta byŭ moj asabisty sposab vykazać pratest i pakazać, što mnie nie ŭsio adno, što adbyvajecca. Chaj moj hołas choć by stanie napaminam, što my nie maŭčym, navat kali nas sprabujuć prymusić».
Anton:
«Na pradpryjemstvie prapanujuć pajści z pracy na hadzinu raniej, kali prahałasuješ daterminova. Farmalna heta nie prymus, ale kali ty nie prahałasuješ, to pazbavišsia takoj mahčymaści. Viadoma, bolšaść supracoŭnikaŭ zhadžajucca, kab nie stvarać sabie lišnich prablem. Taki «stymuł» vyhladaje jak padšturchoŭvańnie, ale nasamreč vybaru asabliva niama».
Iryna:
«U nas u kaledžy padnosicca ideja ab tym, što prahałasavać daterminova — heta nie tolki prava, ale i «abaviazak, pryvilej, abaviazak pierad Radzimaj». Časta adčuvaješ siabie zakładnikam sistemy, dzie za taboj nazirajuć, a nie pavažajuć tvaje pravy».
Alaksiej:
«Na minułych vybarach u nas na zavodzie za daterminovaje hałasavańnie abiacali premii, i mnohija ŭdzielničali tolki praz heta. Pry hetym usim było zrazumieła, što heta nie zusim dobraachvotnaje rašeńnie. Kali b byŭ sumlenny vybar, to, mahčyma, bolšaść z nas hałasavała b tolki ŭ asnoŭny dzień».
Alena:
«Va ŭniviersitecie ŭsio adbyvajecca prosta: u hrupie źbirajuć śpisy tych, chto prahałasavaŭ daterminova, i kuratar pieradaje ich navierch. Nas prama nie prymušajuć, ale namiakajuć i dajuć zrazumieć, što kali nie chočaš prablem, treba iści. Ihnaravać taki cisk składana. Kali b heta było ananimna i sumlenna…»
U Lidzie supracoŭnicy ŽKH iduć hałasavać daterminova z-za taho, što łajdačyli ŭvosień?
«Padychod taki — patryjatyzm». Čym padčas vybaraŭ zajmajucca nastaŭniki, miedyki i advakaty
«Stvarajucca kamfortnyja ŭmovy». Ministr adukacyi vykazaŭsia pra daterminovaje hałasavańnie studentaŭ
«Uzrovień ahitacyi nijaki». Dziaržaŭnaja słužačaja raskazała pra atmaśfieru napiaredadni vybaraŭ
Karpienka zajaviŭ, što ŭ CVK nie pastupiła nivodnaj skarhi. Ale heta niapraŭda
Mitrapalit Vienijamin taksama pryjšoŭ hałasavać daterminova
Stała viadoma imia čałavieka, jakoha siłaviki nazvali pieršym zatrymanym pa spravie «Hajuna»40
Kamientary