Taksi na vajnu. Jak šmatdzietnaja biełaruska pierahaniaje mašyny na front va Ukrainu
Maryna Kijaviec, jakaja adna vychoŭvaje ŭ Polščy troch synoŭ, raskazała Svabodzie, jak vozić mašyny na vajnu va Ukrainu i jak padčas adnoj z takich pajezdak trapiła ŭ avaryju i raźbiła aŭtamabil.
Maryna Kijaviec ź Janava Bieraściejskaj vobłaści. Joj 36 hadoŭ. U Biełarusi jana pracavała inžyneram-chimikam. Brała ŭdzieł u pratestach 2020 hodu. Padčas jejnaha zatrymańnia muž tolki paśmiejvaŭsia ź jaje. Paśla hetaha žančyna vyjechała z traimi dziećmi ŭ Polšču. Tam siaredniamu synu pastavili dyjahnaz «aŭtyzm». Kab utrymlivać siamju, Maryna pajšła pracavać u taksi.
Try dni, kab pryhnać mašynu ŭ Kijeŭ
Kala hodu tamu Maryna Kijaviec pačała haniać mašyny dla ŭkrainskich vajskoŭcaŭ.
«Kali hladziš na sytuacyju va Ŭkrainie, to chočacca čymści dapamahčy. Danacić ja nie mahu, bo ja adna z traimi dziećmi. Na vajnu ja moža b i pajechała, kali b u mianie nie było dziaciej», — raskazvaje surazmoŭca.
Jana znajšła hrupu ŭkrainak, jakija ŭ Biełastoku platuć maskavalnyja sietki dla ŭkrainskich vajskoŭcaŭ. Stałych udzielnic mienš za dziesiać. Jany źbirajucca niekalki dzion na tydzień u pamiaškańniach universytetu i kaścioła i razam robiać sietki. Sietki byvajuć płoščaj bolš za 100 kvadratnych metraŭ, raskazvaje surazmoŭca.
Paźniej jana pačuła, što biełaruskija valantery pieravoziać mašyny na vajnu. Padumała, što jana taksama moža. Znajšła kantakty. Jaje pryniali ŭ valanterskuju supolnaść. Spačatku Maryna pierahaniała mašyny tolki častku šlachu, pa terytoryi Polščy. Urešcie vyrašyła vazić transpart i va Ŭkrainu.
«Kali ja ź Biełastoku da Varšavy haniu mašynu, to heta paŭdnia času. Kali ź Biełastoku až da Kijeva, to heta sodni tolki tudy, sodni nazad, kali aŭtobusam. Potym treba jašče minimum sodni, kab adaspacca i ačucca», — raskazvaje Maryna.
U Varšavu, kaža, pieraviezła šmat aŭtamabilaŭ. Byvała, što pa dva na tydzień. Va Ŭkrainu pačała vazić u vieraśni minułaha hodu. Pierahnała ŭžo 4 abo 5 mašyn.
«Heta moj układ u pieramohu nad Rasiejaj», — kaža surazmoŭca.
Dziaciej pakidaje siabroŭkam
Maryna vychoŭvaje troch synoŭ adna, biaz muža. Jana pryznajecca, što vahałasia, ci bracca za takuju spravu. Dapamahli blizkija siabroŭki. Im jana stała pakidać svaich dziaciej na čas adjezdu.
«Ja viedaju, što ŭ takoj spravie, jak vajna va Ŭkrainie, lubaja dapamoha vielmi kaštoŭnaja. Maju nadzieju, što tyja mašyny, jakija my haniajem, i tyja sietki, jakija my placiom, ratujuć žyćci. Kali pakłaści heta na šali, tak, jość dadatkovyja składanaści, ale jany taho vartyja», — kaža surazmoŭca.
Za pieravoz aŭtamabilaŭ na vajnu Maryna nie atrymlivaje hrošaj. Heta valanterskaja dziejnaść. Sama jana tracić hrošy tolki na pierakusy padčas darohi. Za paliva napierad, a taksama za zvarotny kvitok u Polšču płacić ukrainski bok, jaki atrymlivaje mašyny. Siabroŭki ź jaje nie biaruć hrošaj za toje, što hladziać u hety čas dziaciej.
Pieršym aŭtamabilem, jaki Maryna pierahnała va Ŭkrainu, byŭ mikraaŭtobus Volkswagen. Raniej jana pracavała ŭ taksi na kampaktnaj Škoda Fabia, adznačaje surazmoŭca.
«Kali ty pryzvyčaiŭsia jeździć na mašynie, na jakoj dobra ŭsio kirujecca, lohka… Skrynia pieradač adroźnivajecca va ŭsich mašynach. Ale što zrobiš? Prystasoŭvajeśsia i jedzieš», — kaža kiroŭca.
Dopyt na miažy
Adkul biarucca hetyja mašyny, chto ich kuplaje abo pieradaje, Maryna dakładna nia viedaje. Tłumačyć, što pryznačany jany nie dla kankretnych biełaruskich padraździaleńniaŭ, a ahułam dla Ŭzbrojenych siłaŭ Ukrainy. Pavodle surazmoŭcy, dastaŭlajuć aŭtamabili na vajnu nia tak šmat čałaviek. Jana viedaje mienš za dziesiać, siarod ich bolš žančyn.
«Čałavieku treba try-čatyry dni, kab zahnać adnu mašynu. Nia ŭsie heta mohuć. Kali ŭ čałavieka dystancyjnaja praca, tady mahčyma. Kali ty pastajanna pracuješ, navat kali b i chacieŭ, nia zmoh by», — tłumačyć jana pra pieraškody.
Jany jeduć pa adnym čałavieku ŭ aŭtamabili, źmiennaha kiroŭcy niama. Časam kalonaj ź niekalkich mašyn. Ź Biełastoku vyjaždžajuć zvyčajna pozna ŭviečary. Rankam dajaždžajuć da ŭkrainskaj miažy. Tam jość mahčymaść adpačyć, pakul afarmlajuć papiery. Kali mašyny jeduć da Charkava, to robiać prypynak u Kijevie. Tam jość dom, dzie možna pieranačavać, raskazvaje Maryna. Kančatkovaja meta — Lvoŭ, Kijeŭ, Charkaŭ, dzie ŭžo front. Zaležyć, adkul byŭ zapyt na mašynu.
«Pakul projdzieš miažu, heta kavałak času. Moža, i da dźviuch hadzin dnia, moža, da troch. A paśla jedzieš da Kijeva», — raskazvaje jana.
Z saboj valantery majuć papieru pra toje, što viazuć humanitarnuju dapamohu ad dabračynnaj arhanizacyi ŭ vyhladzie mašyn abo taksama inšych rečaŭ. Jaje pakazvajuć na miažy, dadaje kiroŭca.
«Zaŭsiody vyklikajuć nas na dopyt, bo my biełarusy. Roznyja pytańni zadajuć… Ja ščyra adkazvaju, što ja na baku Ŭkrainy i dapamahaju», — kaža Maryna.
Biełaruska zaznačaje, što rakieta trapić moža paŭsiul. Nieviadoma, kali i dzie budzie abstreł.
«Kali ja pieršy raz jechała, mnie było krychu dziŭna adčuvać, što na terytoryi hetaj krainy vajna, mohuć być pryloty, a ja nie padrychtavanaja. Što rabić, kali budzie prylot, abstreły? Ci jechać, ci spyniacca?», — dzielicca jana.
Žančyna dadaje, što paplečniki paraili lepš vychodzić z mašyny na čas abstrełu. Ale takich vypadkaŭ jašče nie było, kaža kiroŭca. Adnojčy padčas načlehu jana čuła, jak laciać «šachiedy».
«Heta było žudasna. Ty čuješ hety huk, jaki nabližajecca, i razumieješ, što jon niasie za saboj śmierci. Heta strašna», — uspaminaje Maryna.
U pieršy viečar, kali jana trapiła va Ŭkrainu, spyniłasia ŭ znajomych. Sieli viačerać. Niedzie ŭdalečyni zahuła syrena. Internet na telefonie biełaruski pieraklučyŭsia na ŭkrainski. Joj pryjšło paviedamleńnie pra pavietranuju tryvohu.
«Dla mianie heta było žudasna. Hladžu, nichto nie reahuje. Syrena hučyć užo bližej. Ja hladžu na ich, jany na mianie. Jany razumiejuć, što niešta nia tak, što ja čamuści pierapałochanaja. Ja kažu: «Syrena». Jany: «Nu». Ja jašče raz: «Syrena». Jany takija: «Tak, my čujem. Hałoŭnaje, kab abstrełaŭ nie było». Kali ludzi zvyklisia, što huduć syreny, heta pałochaje. Ale kali pačuła huki «šachiedaŭ», zrazumieła, što syrena — heta nia tak strašna», — uspaminaje jana.
Avaryja na hałalodzicy
Sioleta ŭ studzieni Maryna pierahaniała va Ŭkrainu Škoda Octavia. U tyja dni była hałalodzica, składana było navat chadzić, uspaminaje kiroŭca. Jana była ŭžo za 10 kilametraŭ ad ukrainskaj miažy. Jechała kala 40 km/h.
«Tam była mašyna «lichačy na darozie». Nia viedaju, chto moža lichačyć u takoje nadvorje. Niejkaja mašyna pramihnuła. Ja nie ŭtrymała styrna, krychu varuchnuła im. Tak byvaje, kali spužaŭsia trochi. Mašynu paniesła. Ja adčuvała, što jaje razvaročvaje. Cisnuła na pedal tormazu, a mašynu jak niesła, tak i niasie. Kiravała trochu styrnom», — kaža jana.
U vyniku «Škoda» zajechała pad nastupnuju mašynu, vysoki Ford, jaki taksama vieźli dla vojska. Ź ludziej nichto nie paciarpieŭ, «Ford» taksama nie atrymaŭ paškodžańniaŭ. U «Škody» paciarpieli kapot, kryły, radyjatar, fary.
Vyklikali evakuatar, kab advieźci aŭtamabil u Lvoŭ. Ramantavać vyrašyli ŭžo va Ŭkrainie. Padličyli, što za niepradbačanyja vydatki treba zapłacić 1500 dalaraŭ. Hetuju sumu maje kampensavać Maryna, bo jana była za styrnom. Jana sama nia maje takich hrošaj. Adkryli zbory ŭ Polščy i va Ŭkrainie, kab apłacić vydatki. Za tydzień sabrali mienš za 300 dalaraŭ. Maryna kaža, što pakul mašyna čakaje na STA, bo niama hrošaj, kab zamović zapčastki.
Padziaka i ślozy ad ukraincaŭ
Maryna Kijaviec havoryć, što sama nie kantaktuje z bajcami, dla jakich viazie mašyny. Ale viedaje ad paplečnikaŭ, što jany dziakujuć i ździŭlajucca, što «krochkija žančyny» pierahaniajuć transpart. Surazmoŭca raskazała, što niejak paśla dopytu na miažy jaje pravodziŭ da mašyny ŭkrainski pamiežnik, pytaŭsia, jakija mašyny viazuć.
«Jon kaža, što heta dobryja mašyny, vielmi dobra dapamahajuć. Ja pahladzieła ŭ jahonyja vočy, a ŭ jaho stolki bolu ŭ ich było. Kaža: «Dziakuj vialiki za toje, što vy robicie. Heta vielmi dapamahaje nam na froncie. Ja tam byŭ. Ciapier mianie kamisavali, i voś ja tut. Toje, što vy robicie, heta vialikaja sprava». Kažu: «Da pieramohi razam!». Jon u hety momant zapłakaŭ», — raskazvaje surazmoŭca.
Inšym razam, kali stajali na miažy, da Maryny padyšoŭ mužčyna, jaki pracuje na vialikim hruzaviku, i papytaŭ, chto jana i adkul, bo ŭbačyŭ, što maje padarožny dakument, a nia pašpart. Kali adkazała, što biełaruska, toj mocna ździviŭsia.
«Kažu, ja nikoli hetaha nie chavała. Biełaruska, vozim mašyny dla USU. Jon kaža: «O, biełarusy — i mašyny haniajuć. Dziakuj vam vialiki. Ja ježdžu na hetych mašynach, zarablaju hrošy, a vy valanterycie i dapamahaje našym vajskoŭcam». Zvyčajny čałaviek, jaki mianie nia viedaŭ uvohule, ale staŭ dziakavać», — raskazvaje surazmoŭca.
Jana kaža, što staić u ahulnaj čarzie na miažy. Jejny novy znajomy padyšoŭ da čałavieka ŭ čarzie i paprasiŭ prapuścić Marynu.
«Słuchaj, daj im prajści. Jany ž valantery, viazuć dla našych chłopcaŭ hetyja mašyny», — pierakazała jana słovy spadarožnika.
Dalejšaha losu pierahnanych mašyn Maryna nia viedaje. Ale viedaje, jak pracujuć ichnyja maskavalnyja sietki.
«Vajary pišuć zaŭsiody: «Voś, vašaja sietka siońnia vyratavała čatyry žyćci». Heta sapraŭdy dziejsnyja metady. Kali latajuć drony, jany čaplajucca za hetyja sietki, a ŭ chłopcaŭ jość čas, kab adskočyć ubok», — dzielicca valanterka.
Kinuła pracu ŭ taksi, vučycca i padpracoŭvaje
Maryna ciapier vučycca ŭ palicyjalnaj škole dla darosłych na kirunku «Lahistyka». Navučańnie idzie paŭtara hoda. Raniej jana skončyła palicyjalnuju škołu pa kirunku «Flarystyka», kab padvučyć polskuju movu.
Surazmoŭca raskazała, što spyniła pracu na taksi praź niebiaśpiečnyja sytuacyi ad pasažyraŭ, kali jana «nia viedała, ci vierniecca dadomu». Jejnamu siaredniamu synu kančatkova pastavili dyjahnaz «aŭtyzm». Jamu pryznačyli chatniaje navučańnie. U čas urokaŭ maci abaviazanaja znachodzicca doma. Jana adznačaje, što znajści pracu z takimi ŭmovami składana.
Ciapier siamja žyvie na dapamohu ad polskaj dziaržavy na dziaciej. Heta kala 600 dalaraŭ na miesiac. Padpracoŭvaje niańkaj, u klininhu, dapamahaje z pošukam žytła inšym ludziam.
Raniej Maryna taksama pajšła ŭ Kaardynacyjnuju radu. Jana adznačyła, što ŭ Biełarusi na jaje zaviali ŭžo niekalki kryminalnych spravaŭ. Jana nia nadta bajałasia ahučvać, jak ciapier dapamahaje Ŭkrainie.
«Kali ja prymała rašeńnie iści ŭ Kaardynacyjnuju radu, ja vyrašyła dla siabie, što dla mianie pieramoha ŭ Biełarusi, pieramoha va Ŭkrainie stajać vyšej, čym mahčymy pieraśled ad biełaruskich specsłužbaŭ», — pryznajecca Maryna.
Stała viadoma imia čałavieka, jakoha siłaviki nazvali pieršym zatrymanym pa spravie «Hajuna»33
Kamientary
1500$ sa svajoj kišeni addaj byccam by za ramont staroj Škody, jakaja jdzie na front, brava.
Sapraŭdny ramont u Polščy ci stolki b kaštavaŭ)) i viadoma ž, vieźli biez strachoŭki?))
Cikava, a evakuatar sa Lvovu taksama byŭ vałanterski, ci za jaho usio ž paličyli z durnych biełarusaŭ?))