U hadavinu śmierci Łarysy Hienijuš Siarhiej Dubaviec padzialiŭsia ŭspaminami pra jaje
7 krasavika spoŭniłasia 40 hod sa śmierci lehiendarnaj biełaruskaj paetki Łarysy Hienijuš, pomnik jakoj niadaŭna źnieśli ŭ Zelvie. U hety dzień biełarusy Vilni sustrelisia, kab abmianiacca dumkami pra paetku i pasłuchać pra toje, jakoj jana była.
Viečarynu naviedaŭ viadomy žurnalist i litaratar Siarhiej Dubaviec, jaki asabista viedaŭ paetku. Jon zhadvaje, što razam ź siabrami pryjechaŭ da jaje ŭ 1982 hodzie, za hod da jaje śmierci, i taksama listavaŭsia ź joj.
«Heta była vielmi dobraja žančyna, vielmi schilnaja da svaich. Kali jana čuła, što my havorym pa-biełarusku, raspaviadajem pra našy spravy ŭ biełaruskim Miensku, heta vyklikała ŭ jaje prychilnaść, joj chaciełasia nami apiekavacca. Było dźvie rečy, radykalna suprać jakich jana była — ale nie nienavidzieła, bo była vyšej za takija pačućci. Heta była savietčyna i kałhas, to-bok jana absalutna rašuča vykazvałasia suprać usiaho savieckaha i kałhasnaha.
A dla nas heta byŭ taki čałaviek najlepšych jakaściaŭ, pry hetym absalutna biełaruski biez anijakich davažkaŭ — savieckich, kałhasnych i ŭsiaho astatniaha. Čystaja, prosta kryničnaja biełaruščyna ŭ joj uražvała i była strašna pryciahalnaja», — takoj zapomniŭ paetku Dubaviec.
Siarhiej raspavioŭ, što razam ź siabrami dapamahaŭ Łarysie Antonaŭnie ŭ aharodzie i sadzie, a jana čytała maładzionam svaje vieršy, tady takija vieršy nazyvalisia antysavietčynaj. Samym mahutnym jaje vieršam, na dumku Dubaŭca, byŭ vierš «Partyzany»: «Na toj čas partyzany byli kultavymi ludźmi, i skazać pra ich niešta nie toje było tabu. Było mora kinafilmaŭ pra ich, knih, vieršaŭ, i suprać hetaj kałasalnaj prapahandy prahučaŭ adziny hety vierš. My raśli ŭ savieckim asiarodku, bačyli ŭsie hetyja partyzanskija šeści, a tut ty pračytvaješ hety vierš i razumieješ, što ŭsio naadvarot».
Voś niekalki radkoŭ ź vierša, pračytanaha na imprezie Dubaŭcom:
Adnaho zabili časam hada,
I zabiŭšy, zajcami ŭciakli,
A za hada sotni lehli radam
Biezbaronnych žycharoŭ ziamli.
I niaŭciam da siońnia toj Mazanik,
Jak liłasia ŭ Miensku naša kroŭ,
Nie, nie partyzan, nie partyzanak,
A ŭ mučeńniach vyžyŭšych synoŭ.
Kali sudziš voraha za zhubu,
Pieršym čynam zasłaniaj svaich.
Ech, Mazanik, za adnaho Kube
Kolki našych braćciaŭ niežyvych…
Ci jany tabie ŭnačy nie śniacca,
Tysiačaŭ zamučanych nie žal?
Što ž tabie, Mazanik, našy braćcia,
Dla ciabie hałoŭnaje — miedal…
Łarysa Hienijuš — vybitnaja biełaruskaja paetka, jakaja da kanca žyćcia nie pryniała savieckaha hramadzianstva, zachoŭvała hramadzianstva Biełaruskaj Narodnaj Respubliki. Jaje kniha «Spoviedź» — ščymlivyja ŭspaminy pra žyćcio i savieckaje źniavoleńnie ŭ HUŁAHu — u 1980-ja i 1990-ja była bestseleram.
Žychary Zelvy pastavili joj pomnik kala carkvy z błasłavieńnia tahačasnaha mitrapalita Fiłareta, bo Hienijuš, siarod inšaha, u časy hanieńniaŭ na relihiju była adnoj z aporaŭ miascovaj pravasłaŭnaj hramady.
Pomnik patrabavała likvidavać prarasijskaja aktyvistka i «infakazačka» Volha Bondarava. Choć śpiarša Zelvienski rajvykankam admoviŭ, pomnik paśla ŭsio ž demantavali ŭnačy.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆStała viadoma imia čałavieka, jakoha siłaviki nazvali pieršym zatrymanym pa spravie «Hajuna»17
Kamientary