I viedajecie, heta ŭsio — praŭda. Novaja dakumastackaja kniha Ancipava vykliča skryhat u miedyjnych i bahiemnych kołach 

«Kudy-niebudź pryjazdžać, što-niebudź rabić i adjazdžać» — heta aŭtafikšn, natchniony 15 sms-paviedamleńniami, jakija aŭtar znachodzić u svaim starym knopačnym telefonie. Kožny raździeł pačynajecca z sms, jakaja stanovicca nahodaj dla ŭspaminaŭ i refleksij. Tekst iraničny, miescami źjedlivy.

Pra što kniha? Pra Biełaruś 2000—2010-ch, pra biełaruska-ŭkrainska-rasijskuju litaraturnuju prastoru, u jakoj usie svabodna pierasoŭvalisia. Čytaješ i ździŭlaješsia: a sapraŭdy ž było takoje! Kniha-ŭspamin (a moža, i napamin) pra toje, što nie tak daŭno my ŭsie nie prosta suisnavali na terytoryi, pa jakoj ciapier niemahčyma svabodna jeździć, ale i pracavali razam. Kniha pra maładych (tady) biełaruskich litarataraŭ, vydaŭcoŭ, pierakładčykaŭ, intelektuałaŭ. Pra ludziej, ź jakimi Ancipaŭ siabravaŭ, pracavaŭ, tusavaŭsia.

Napraŭdu skandalnaha ŭ knizie niama, ale jość mnoha asabistaha, vielmi asabistaha, navat intymna-asabistaha.

Pavieł adznačaje:

«Mnie chočacca pisać tolki pra nabalełaje, ale heta soramna i škada čytać. Pra što ž tady pisać?»

Ale nie tolki aŭtaru chočacca pra takoje pisać. Inšyja z radaściu takoje čytajuć.

Vodhuki roznyja, časam supraćlehłyja.

Adna maja znajomaja napisała, što heta «kryštalova vyraznaja i vielmi śmiešnaja proza».

Druhi vodhuk: «Bacharevič piša: vy ŭsie niaŭdačniki. Ancipaŭ: vy ŭsie niaŭdačniki, i ja taksama niaŭdačnik! I ja pra vas i pra siabie napišu, jakija my niaŭdačniki».

I, viedajecie, heta ŭsio — praŭda. Ancipaŭ u svajoj maniery padrabiazna raskazvaje pra realnych ludziej, dalikatnaści čakać nie vypadaje. I ŭ hetaj ironii i samaironii siła knihi. Heta śmieły i ščyry tekst, sapraŭdny pomnik biełaruskaj bahiemie pačatku XXI stahodździa.

U knizie šmat Vitala Ryžkova — kultavaha paeta. I piersanaža z eratyčnaha kalendara. Časta źjaŭlajucca Andrej Chadanovič, Nasta Mancevič, vydaŭcy Łohvinaŭ i Višnioŭ, fiłosaf Akudovič. Niamała zhadak pra niemiezidu aŭtara — Maryju Martysievič. Sustrakajecca Śviatłana Aleksijevič i dyjałoh ź joju na źjeździe PEN-Centra («Za što vy tak nie lubicie Taniu?»). Lehijon rasiejskich litarataraŭ roznaha maštabu. Ukrainiec Siarhiej Žadan — i Pavieł pryznajecca, što nie čakaŭ adčuć siabie «hrupiz Žadana»: nastolki byŭ pad uražańniem ad asabistaha znajomstva.

«Mnie spadabałasia sama ideja spadabacca viadomamu piśmieńniku», — skaža Ancipaŭ pra rasiejskaha litaratara Juzefoviča. I heta fraza ŭ pryncypie dobra abahulniaje ŭsie litaraturnyja tusoŭki ŭ knizie. Spadabacca, abaviazova ździvicca tamu, što ty kamuś cikavy, krychu z hetaj nahody parefleksavać. 

Pavieł šmat apisvaje biezhrašoŭje, biaskoncyja źmieny pracy. Pra vahańni miž tym, dzie možna zarabić hrošy, i tym, da čaho lažyć duša i što nie pieraškadžaje tvorčaści. U vyniku abiraje druhoje. I ja ź niejkim dziciačym zachapleńniem čytała, jakoj minimalnaj kolkaściu rečaŭ i hrošaj aŭtar moh abychodzicca. Žyć na baćkoŭskaj kuchni, charčavacca na paru rubloŭ za dzień — nie kožny budzie hatovy tak žyć. I nie kožny zdolny heta tak apisać. Razvažaje, iranizuje, adstojvaje svaje 70 jeŭra, jakija jamu «zabyvajuć» vypłacić. Mnie taki šlach znajomy, tamu i Pavieł Ancipaŭ sa svaimi vybaram chutčej vyhladaje adnadumcam. Ale dla kahości heta dakładna budzie łuzierstvam. 

«Tak, ty litaraturny rabotnik, tak, taki ŭ litaraturnych rabotnikaŭ prajs. Ale ŭ hetym dla mianie ŭsio adno bolš sensu, čym zapaŭniać eksel ci brać sumnyja kamientary ŭ lidaraŭ mierkavańniaŭ».

Ciapier Pavieł Ancipaŭ kiraŭnik Litradyjo i vydaviec — adzin sa stvaralnikaŭ vydaviectva «Mianie niama». Vydaje biełaruskija knihi — pieravažna, ruskamoŭnych biełaruskich aŭtaraŭ. Vypraŭlaje, jak jon miarkuje, dyskryminacyju, pra jakuju zajaŭlaŭ u svaim taksičnym ramanie pra premiju H. Paśladoŭny i plonny šlach da mary, niachaj praź biezhrašoŭje, biespracoŭje i biesprytulnaść 15-hadovaj daŭniny.

U knizie šmat rasiejskaj litaratury i rasiejskich litarataraŭ, Maskvy. Aŭtar vučyŭsia (nie davučyŭsia) u Litaraturnym instytucie, pracavaŭ u rasiejskim prajekcie «Litradyjo» i jeździŭ na paetyčnyja fiestyvali, kab zapisvać kantent. Ale ci chočacca pra heta čytać ciapier, napiaredadni treciaj hadaviny vajny? Nie, nie chočacca. Ratuje chiba toje, jak Ancpipaŭ pra heta piša. Piša fajna. Apošni z takich epizodaŭ — zatchły i lipki — pra niemaładoha supracoŭnika časopisa «Družba narodaŭ», jaki zajmajecca pošukam rukapisaŭ i pryjazdžaje ŭ Minsk. Epizod niepryjemny, ale mnie było pryjemna, što Ancipaŭ skončyŭ z ruślitam mienavita na hetaj nocie.

A voś inšy, samy šmatsłoŭny frahmient (ažno 60 staronak), pryśviečany Vałošynskamu fiestyvalu ŭ Kaktebieli, vyklikaŭ supiarečlivyja pačućci. Asabliva svaim pačatkam. 

«Krym byŭ ukrainskim, ale vyhladaŭ, jak ruski. Zrešty, jaki ruski? Ruski — heta dama z sabačkam, zhubiła ŭ natoŭpie łarnetku, jeździli na ramiźniku ŭ Areandu. A tut napaŭaholeny natoŭp na ŭźbiarežnaj, tvaraŭ nie razhledzieć, u vočy kidajucca niejmaviernyja dupy, harhanciuanskija cycki, čakajem, kali ŭsio heta pakryjecca zaharam, i — para na poŭnač!»

Tut čaściej, čym u jakim inšym raździele ŭ mianie ŭźnikała pytańnie: navošta heta ŭsio ciapier? Unutranaja nieabchodnaść padsumavać epochu, jakaja pajšła i nikoli ŭžo nie vierniecca? Padkreślenaje ihnaravańnie paradku dnia? Maŭlaŭ, vajna vajnoj, a litaratura — heta inšaje? 

«Papiarednija pakaleńni pieražyvali suśvietnyja vojny i raspady impieryj, — piša Ancipaŭ. — Piśmieńnikam taho času mocna pašancavała, skažam ščyra, im nie treba było vyšukvać sapraŭdnyja temy, tady ŭsie pytańni stajali vostra. A ja pavolna płyvu ŭ smale, što zastyvaje. Što ja mahu raskazać pra hety čas?» 

Zrazumieła, što heta — «pra tady». Ale ž vyjšła kniha ciapier. Aŭtar spaźniŭsia ci aŭtaru ŭsio adno? 

Pry hetym biez palityki ŭ knizie nie abyšłosia. Jość u joj uzhadki pra płošču 2006 hoda i vybary 2010 hoda.

Apošnim pryśviečany asobny raździeł, u jakim Ancipaŭ šmat pryhadvaje Paŭła Šaramieta i supracu ź im — i svaju, i małodšaha brata. Raskazvaje krytyčna i viesieła.

Hałoŭnaje, heta vydatnaja proza. I vielmi biełaruskaja, choć i napisanaja pa-rasiejsku.

Siarod rasiejskamoŭnaha tekstu raptam źjaŭlajecca tabie «jełka ŭ pary z chvainoju», tralejbus, u jakim moh jeździć jašče Niaklajeŭ z haziroŭkaj i biez, śpiakotny i pusty Miensk, jak u ramanie Bachareviča. Albo stary ŭkrainski vahon, u jakim z-za śpioki «źjaŭlajecca adčuvańnie, što trapiŭ u prozu Žadana, dy i ŭ paeziju taksama, chočacca navat vierlibr napisać». 

Pavieł Antipov. Kuda-nibud́ prijezžať, čto-nibud́ diełať i ujezžať. Varšava: Mianie niama, 2025

• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1