«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec». Lekar-reŭmatołah nazvaŭ chvarobu, jakaja mahła być u Francyska Skaryny
Adzin ź viadučych biełaruskich vučonych u halinie kliničnaj miedycyny, lekar-reŭmatołah, prafiesar Mikałaj Saroka vykazaŭ cikavuju hipotezu, na što moh chvareć naš pieršadrukar Francysk Skaryna. Dla hetaha doktar uvažliva vyvučyŭ aŭtapartret Skaryny z hraviury, nadrukavanaj u knizie 1517 hoda, piša «Kamsamolskaja praŭda».
Doktar raźviŭ svaju teoryju ŭ brašury «Na što chvareŭ Skaryna. Sproba dyjahnazu praz 500 hadoŭ», a vusna pierakazaŭ jaje ŭ lekcyi, raźmieščanaj na jutub-kanale «Kniha Biełarusi».
Mikałaj Saroka nahadaŭ, što Skaryna byŭ doktaram miedycyny.
«I kožny raz, uzirajučysia ŭ hetuju hraviuru, u hety partret, uźnikali niekatoryja dumki», — kaža prafiesar.
Jon pahladzieŭ na aŭtapartret z punktu hledžańnia lekara.
«Ja źviarnuŭ uvahu na pravuju nahu, na palec, jaki tyrčyć. Nu navošta jon pakinuŭ hety palec? Heta ž nie fatahrafija, što pstryknuŭ i ničoha nie źmieniš. Jon moh spakojna zakryć svaju nahu.
I ŭźnikła ideja, a ci nie śpiecyjalna jon pakinuŭ hety vialiki palec stupni, tamu što jość chvaroba, jakaja nazyvajecca padahra. I voś hety palec — faktyčna simvał hetaj chvaroby, tamu što ŭ 70% ludziej chvaroba pačynajecca z zapaleńnia mienavita hetaha sustava ŭ vialikim palcy stupni».
Chvaroba hienijaŭ
Mikałaj Saroka nie spyniŭsia tolki na vonkavym vyhladzie pieršadrukara. Jon adznačyŭ i spadarožnyja faktary, jakija paćviardžajuć jaho hipotezu.
Tak, prafiesar padkreśliŭ, što chvoryja na padahru ŭ bolšaści svajoj razumnyja ludzi. Jon pryvioŭ danyja, što siarod hienijalnych abo blizkich da hienijalnaści ludziej chvorych na padahru — 15—25%. Siarod hienijaŭ-tytanaŭ ich amal 50%.
Pakul pavyšanuju razumovuju aktyŭnaść padahrykaŭ tłumačać tym, što mačavaja kisłata strukturna vielmi padobnaja da kafieinu i teabraminu — viadomych stymulataraŭ razumovaj aktyŭnaści.
Sapraŭdy, śpis hienijaŭ-padahrykaŭ uražvaje: Bietchovien, Kałumb, Leanarda da Vinčy, Alaksandr Makiedonski, Ńjutan, Čerčyl i h. d. U hety hanarovy śpis možna dadać i Francyska Skarynu.
«Padahryki — heta zvyčajna ludzi, jakija nie buduć lažać na kanapie i čakać, pakul piensiju padvysiać abo zarobak dadaduć, — z uśmieškaj zaŭvažaje Mikałaj Saroka. — Heta aktyŭnyja, dziejnyja ludzi, jakija imknucca sami ŭsiaho damahčysia ŭ žyćci».
Jašče adzin miedycynski fakt: u arhaniźmie zvyčajnaha čałavieka źmiaščajecca 1 h mačavoj kisłaty, a ŭ hienija jaje nie mienš za 20—30 h. Ale heta tolki adno z tłumačeńniaŭ niezvyčajnaści takich ludziej, mahčyma, jość niešta jašče, što robić ich hienijami.
«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec»
I voś aŭtapartret Skaryny ź vialikim palcam na stupni pravaj nahi.
«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec», — kaža prafiesar Saroka.
Lekar źviarnuŭ uvahu, što nohi ŭ Skaryny stajać na padstaŭkach. Jon pakazaŭ niekalki karcin, dzie mastaki na roznych karcinach malavali padahrykaŭ mienavita tak: ich nohi stajać na padstaŭcy i jany čym-niebudź prykrytyja abo abhornutyja.
Čałaviek, jaki pakutuje ad hetaj chvaroby, pieryjadyčna adčuvaje prystupy strašnych bolaŭ u nahach i dniom, i nočču.
«Nohi pryŭzdymali, kab vianoznaja kroŭ mienš zastojvałasia, tady bol pamianšajecca», — praciahvaje prafiesar.
Jon źviarnuŭ uvahu, što kali mastaki malavali piscoŭ, to ich nohi taksama mahli być na padstaŭkach.
«Ale kali pahladzieć, to padstaŭki nie takija vysokija. I ŭ piscoŭ nohi apuščanyja ŭniz. Hetyja padstaŭki byli dla zručnaści. Jany nie takija, jak u Skaryny, — paraŭnoŭvaje doktar. — Ja ŭžo nie budu źviartać uvahu na toje, što i levaja jaho naha ŭ niezvyčajnaj pozie i pravaj ruki nie vidać… Heta chaj pakul zastajecca biez kamientaroŭ, tamu što možna fantaziravać i fantaziravać…»
Unizie na aŭtapartrecie namalavana, chutčej za ŭsio, pčała. A pry padahry Skaryna moh vykarystoŭvać apiterapiju — lačeńnie pčołami.
Dalej doktar źviartaje ŭvahu na fakt ź bijahrafii Skaryny. U 1535 hodzie jon spyniaje svaju vydavieckuju dziejnaść, pierajazdžaje ŭ Prahu i da 1539 hoda znachodzicca na słužbie ŭ karala Fierdynanda I jak sadoŭnik. I raptam jon adychodzić, biasśledna źnikaje.
«Možna mierkavać, što chvaroba jaho daviała da takoha stanu, što jon siadzieŭ doma i pacichu rychtavaŭsia ŭ inšy śviet. A pry padahry heta byvaje surova. I siońnia chvoryja pakutujuć ad nyračnaj niedastatkovaści, a ŭ toj čas heta było časta», — kaža Mikałaj Saroka.
Padahryki pamirajuć u asnoŭnym pa dźviuch pryčynach: insulty i infarkty, — a kožny treci — ad nyračnaj niedastatkovaści. I siońnia vidavočna, što padahra — heta nie tolki chvaroba sustavaŭ. Prafiesar patłumačyŭ, što chvaroba sustavaŭ — adna z prajaŭ padahry, a ŭsie prablemy ŭnutry: u sasudach, nyrkach i h. d. Padahra — heta sistemnaje zachvorvańnie.
«Za apošnija 30 hadoŭ raspaŭsiudžanaść padahry pavialičyłasia na 100%, što niepraparcyjna pavieličeńniu kolkaści nasielnictva śvietu na 42% abo pavieličeńniu čakanaj praciahłaści žyćcia. Prykładna 42 miljony darosłych ludziej u śviecie pakutujuć ad padahry, što bolš čym udvaja pieravyšaje kolkaść ludziej, jakija žyvuć z reŭmatoidnym artrytam», — kaža prafiesar.
Pamior Francysk Skaryna mierkavana ŭ 1551-m, ale miesca jaho pachavańnia my nie viedajem. Mikałaj Saroka zaŭvažaje, što jon vykazaŭ svaju viersiju, i jość padstava šukać dalej.
«Moža być, heta fantazija, pamyłka. Ale heta daje padstavu śpiecyjalistam jašče pakapacca, chaciełasia b choć što-niebudź znajści pra chvaroby Skaryny, ale nidzie pra heta ni słova».
Ale ciapier užo jość cełaja teoryja dziakujučy važkamu słovu prafiesara Mikałaja Saroki.
Stała viadoma, za što buduć sudzić pieršaha namieśnika načalnika Kiraŭnictva spravami Łukašenki1
Kamientary