«Jaje ŭsie bierahli, jak mahli». Kamandziry — pra Maryju Zajcavu, jakaja zahinuła va Ukrainie
U žniŭni 2020 ŚMI ablacieŭ zdymak 19-hadovaj Maryi Zajcavaj, ciažka paranienaj na pratestach u Minsku. 17 studzienia 2024 hodu jana zahinuła va Ukrainie, na Pakroŭskim kirunku. «Svaboda» pahutaryła z sasłužyŭcami dziaŭčyny.
17 studzienia źjaviłasia infarmacyja pra śmierć biełaruskaj dobraachvotnicy Maryi Zajcavaj, jakaja była ciažka paranienaja na pratestach u Miensku ŭ žniŭni 2020 hodu. Jak stała viadoma Svabodzie, na front va Ŭkrainu Maryja ŭpieršyniu trapiła viasnoj 2023 hodu. Atrymała ranieńnie i viarnułasia ŭ Čechiju, dzie žyła paśla adjezdu ź Biełarusi. 16 studzienia 2024 Maryja pajechała va Ŭkrainu druhi raz. Na toj momant joj było 23 hady. Na froncie Zajcava słužyła ŭ Druhim internacyjanalnym lehijonie. Spačatku — u medycynskaj častcy, potym — snajperam.
Sasłužyŭcy biełaruski raskazali, jakimi byli jaje apošnija hady i miesiacy.
Ratavała žyćci, pierakładała z anhielskaj
Aleś Piatroŭski słužyć u Druhim internacyjanalnym lehijonie. U 2023 hodzie jon byŭ tam načalnikam medyčnaj častki. Da lehijonu prybyło papaŭnieńnie, u tym liku biełarus, jaki pierajšoŭ z pałku Kalinoŭskaha. A taksama Maryja Zajcava, jakaja pryjechała z Čechii.
«Čamu jana vyrašyła dałučycca da dobraachvotnikaŭ? Mnie zdajecca, jana prosta chacieła, kab Biełaruś była svabodnaj. U jaje była kryŭda, što jaje pa sutnaści vyhnali z krainy, jana chacieła viarnucca nazad. Jaje heta vielmi źbiła z noh — toje, što jana musiła vyjechać ź Biełarusi», — razvažaje Aleś Piatroŭski.
Jon uzhadvaje, što ŭkrainskija dzieci časam daryli biełaruskim dobraachvotnikam padarunki, malunki i branzalety.
«I niekatoryja branzaletki byli z čyrvona-zialonym koleram. Ja prymaŭ ich, nia moh ža admović dzieciam. Ale Maša nie mahła bačyć hetaje spałučeńnie — čyrvony i zialony koler», — zaznačaje kamandzir.
Maryju jon charaktaryzuje jak dobraha, pryhožaha, śvietłaha čałavieka, da jakoha ŭsie ciahnulisia. Aleś kaža, što jana była «śvietłaj plamaj u maim žyćci za apošnija try hady».
Novieńkuju pryviali da načmeda, bo, jak jon kaža, nia viedali — što ź joj rabić.
«Maleńkaja takaja, zbrojaj nie vałodaje, nu kudy jaje?», — uzhadvaje Piatroŭski. Tak Maryja trapiła ŭ medyčnaje padraździaleńnie. Choć, zaznačaje Aleś, u akopach ci na šturmie niama adroźnieńnia — medyk ty ci nie. Dabraachvotniki musiać usio ŭmieć, ale medyki jašče ŭmiejuć i dapamahčy — turnikiet nakłaści, pieršuju dapamohu akazać.
Kamandzir kaža, što Maryja taksama słužyła jak pierakładčyk u internacyjanalnym lehijonie, bo dobra vałodała anhielskaj movaj. U padraździaleńni jość ludzi z roznych krainaŭ śvietu, nia ŭsie ź ich vałodajuć ukrainskaj ci rasiejskaj movami.
«Pajšła na pazycyi, choć mahła nie rabić hetaha»
Aleś Piatroŭski ŭzhadvaje, što vajennaj navucy Maryju vučyli sami bajcy — naprykład, jak vałodać zbrojaj. Pavodle słoŭ kamandzira, dziaŭčyna vielmi dobra stralała, choć raniej nia mieła takoha dośviedu.
Aleś razam z Maryjaj byŭ u akopach u Sierabranskim laśnictvie — haračym punkcie frontu ŭ Łuhanskaj vobłaści.
«Kambat supraciŭlaŭsia, kab Maša išła ŭ akopy, bo jaje ŭsie bierahli, jak mahli. Ale paśla hibieli «Miensku» (biełaruski dobraachvotnik. — RS) jana pajšła na našy pazycyi, choć mahła nie rabić hetaha», — zaznačyŭ Aleś.
Uletku 2024 hodu ŭ lehijonie była ratacyja. Mnohija skarystalisia z hetaha, kab prajści novyja kursy — taktyčnaj medycyny, kiravańniem pieranosnymi supraćpavietranymi kompleksami ci bieśpilotnikami. Maryja pajšła vučycca na strałka, joj dapamahaŭ siabra Alesia. Vučyłasia try miesiacy — sa žniŭnia pa kastryčnik 2024 hodu. Prykładna ŭ listapadzie viarnułasia da słužby, ale ŭžo snajperam.
«Jana žartavała — voś my z taboj vierniemsia ŭ Biełaruś, ja jak snajper, ty jak kamandzir BPŁA», — dadaŭ surazmoŭca.
«Jana była lubimicaj bataljonu»
Rusłan Mirašničenka da listapadu 2024 hodu byŭ kamandziram Druhoha internacyjanalnaha lehijonu, dzie słužyła Maryja Zajcava. Ciapier pa stanie zdaroŭja jon časova nie słužyć, prachodzić lekavańnie. Hibiel Maryi stała dla jaho asabistym horam, kaža Mirašničenka, bo ŭ lehijonie pamiž bajcami byli siamiejnyja adnosiny. Da Maryi stavilisia jak da dački.
«Uvohule jana była lubimicaj bataljonu», — padkreślivaje Rusłan Mirašničenka.
Jon uspaminaje, što biełaruska pryjšła słužyć u lehijon praktyčna ad samaha pačatku farmavańnia adzinki.
«Pryjšło dzicia da mianie. Matyvavanaja, rašučaja, upartaja, z prahaj da dziejańniaŭ, da vyzvaleńnia Ŭkrainy. My nie padzialajem paniaćci «vyzvaleńnie Ŭkrainy» i «vyzvaleńnie Biełarusi», bo ličym, što paśla vyzvaleńnia Ŭkrainy ad rasiejskaj navały, ahresii, nastupnaj budzie Biełaruś», — kaža kamandzir lehijonu.
Jon spačatku pryznačyŭ Maryju słužyć u medpunkcie, bo jana mieła adpaviednyja navyki. U 2023 hodzie lehijon vykonvaŭ bajavyja zadańni ŭ Danieckaj vobłaści. Tam Maryja Zajcava pracavała ŭ ekipažy medyčnaj evakuacyi paranienych, potym vykazała žadańnia słužyć jak bajavy medyk, niepasredna na pazycyjach, u akopach akazvała pieršuju medyčnuju dapamohu paranienym.
«My adčuvali niedachop bajavych medykaŭ na pazycyjach, tamu jaje rašučaść adpaviadała zadańniam i nieabchodnaści, patrebam padraździaleńnia. Ale jak čałaviek ja staviŭsia da jaje jak da dački, to mnie było vielmi ciažka pryniać rašeńnie. Chaciełasia, kab jana mienš ryzykavała. Ale jaje rašučaść i ŭpartaść pieramahli. Maryja ź leta 2023 była ŭ akopach i vykonvała bajavyja zadańni», — raskazaŭ Rusłan Mirašničenka.
Jon uzhadvaje, jakoj rašučaj Zajcava viarnułasia ŭ Druhi internacyjanalny lehijon paśla ranieńnia i lačeńnia ŭ Čechii. Tady ž Maryja vykazała žadańnie vučycca na snajpera.
«Instruktary pryhladalisia da jaje — paciahnie, nie paciahnie. Ale Maryja pačała pakazvać davoli dobryja vyniki na strelbiščy. Spačatku na bajavyja jaje nie dapuskali, ale kali jana dakazała svaju vytrymku i dakładnaść, to chadziła na bajavyja zadańni…
Śvietłaja, rašučaja, vielmi prostaja ŭ stasunkach, ale zaŭždy vietlivaja, z pavahaj da ludziej… Nie mahu skazać, što «była», vielmi śvietłaje dzicia. Heta hora dla ŭsiaho bataljonu.
Bo, jak ja kazaŭ, jana była lubimicaj. Maryja adna ź niamnohich veteranaŭ, jakija zastavalisia ŭ im, prajšli ciažkija bai. My stracili častku siamji, častku samich siabie», — dadaŭ Rusłan Mirašničenka.
17 studzienia pa pazycyjach, na jakich znachodziłasia Maryja Zajcava, udaryła rasiejskaja artyleryja.
Cieła Maryi 18 studzienia vynieśli z pola boju. Pra pachavańnie pakul ničoha nie viadoma.
Ad pačatku poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasiei va Ŭkrainu na froncie zahinuli kala 70 biełaruskich dobraachvotnikaŭ, jakija vajavali na baku Kijeva.
Kamientary