«Многія глядзяць беларускія каналы». Цікавы расповед пра Прыдруйск — вёску ў Латвіі насупраць Друі
Ці ёсць у Прыдруйску латышы, ці не баяцца яны такой блізкасці да Беларусі і з чым звязаная такая папулярнасць беларускага тэлебачання?
Піедруя, якую беларусы традыцыйна называюць Прыдруйскам, — маленькая латвійская вёска на самым паўднёвым усходзе Латвіі. На супрацьлеглым беразе Дзвіны — беларуская Друя, з якой у Прыдруйска супольная гісторыя і цесныя сувязі. Сувязі, праўда, разарваныя.
Сёння два сваяцкія паселішчы падзеленыя дзяржаўнай мяжой, што вельмі ўплывае на штодзённае жыццё мясцовых жыхароў.
Пра гэтае жыццё, а таксама пра гісторыю і культуру вёскі расказвае апякунка вясковага музея Ніна Васільева ў выпуску YouTube-канала выдання «Новая газета — Балтыя».
Спадчына роду Сапегаў
Прыдруйск узнік як частка Друі яшчэ за часамі, калі тутэйшыя землі тут належалі роду Сапегаў. Паселішча паўнавартасна аформілася ў XVI стагоддзі дзякуючы Яну Сапегу.
Традыцыйныя найменні («За-друя», «Друя-Слабада», «Пры-друйск») сведчаць пра тое, наколькі цесна жыццё Педруі было павязана з беларускай Друяй. Латышская назва вёскі Piedruja літаральна значыць «Пры-Друі», або проста «Прыдруйск».
Шматнацыянальнасць
У XVIII стагоддзі ў Прыдруйску жылі людзі розных нацыянальнасцяў і рэлігій. Асноўная частка мясцовых жыхароў (каля 70%) была яўрэйскай. Яны займаліся гандлем, рамёствамі, вялі крамы.
На вуліцах гучалі, мабыць, адразу некалькі моваў: беларуская, ідыш, польская, латышская.
«Сёння яўрэяў вельмі мала, затое шмат беларусаў, рускіх, латышоў і палякаў. Большасць пераважна размаўляюць па-руску» — паведамляе Ніна Васільева.
Граніца
У савецкі час граніца існавала толькі на карце: беларусы і латышы свабодна перапраўляліся на лодках або пароме, каб схадзіць у Друю ў магазін, дапамагчы сваякам або з’ездзіць на кірмаш.
«Забегчы туды ў магазін не складала ніякай праблемы. Некаторыя нават падчас абеду бегалі купіць там кнігі або боцікі для дзіцяці. Гэта было звычайнай справай» — кажа спадарыня Ніна.
Сёння сітуацыя кардынальна іншая. Часам да Верхнядзвінска (бліжэйшы беларускі раённы цэнтр) можна даехаць за паўгадзіны, а часам трэба гадзінамі стаяць у чэргах на мяжы.
Тым не менш, для многіх сем’яў абапал Дзвіны гэтыя паездкі ўсё адно застаюцца звыклымі: сваякоў і сяброў паміж Друёй і Прыдруйскам не разлучыш — заўважае спадарыня Ніна. «Мая калега, наша бібліятэкарка Лена, яна, увогуле, гледзячы на той бок, бачыць свой родны дом, таму што ў свой час яна там вучылася».
Менш за дзвесце жыхароў
Сёння ў Прыдруйску, паводле афіцыйных звестак, жыве менш за дзвесце чалавек. Шмат хто фармальна прапісаны ў вёсцы, але працуе і жыве сезонна ў іншых месцах, у тым ліку і ў Беларусі.
Улетку вёска ажывае: прыязджаюць сваякі, унукі, сябры, каб адпачыць на прыродзе і адчуць повязь з роднымі месцамі. Паколькі пасёлак знаходзіцца ў прыгранічнай зоне, тут добра працуе мабільная сувязь (дзякуючы пагранічнай вышцы).
А вось з тэлебачаннем — праблема. Беларускія каналы прымаюцца выдатна, затое сігнал латвійскіх часта не даходзіць. У выніку многія глядзяць беларускія навіны, бо проста не маюць тэхнічнай магчымасці глядзець латвійскія.
«Магчыма, варта было б укласці сродкі ва ўсталяванне вышкі або ўзмацняльніка, каб людзям было лягчэй прымаць латвійскае тэлебачанне» — кажа Ніна Васільева.
Але музей ёсць
У вёсцы на валанцёрскай аснове паўстаў музей. Усё пачалося з таго, што людзі прыносілі з уласных гарышчаў і кладовак старыя рэчы, якія раней лічылі непрыдатнымі.
Пазней далучыліся і тыя, хто даўно выехаў з Прыдруйску, але хацеў пакінуць на памяць свае сямейныя рарытэты. У выніку ў музеі з’явіліся старынныя прасы з «душой» (награвальнай пласцінай), розныя старадаўнія пасудзіны і латунныя падшкляннікі, кожны з якіх унікальны.
Ёсць і сапраўдная жамчужына — патэфон 1936 года, які дагэтуль можна запусціць, калі старанна завесці механізм.
«Шкада толькі, што спружына ўжо зношаная, і майстра, здольнага яе замяніць, пакуль не знайшлі. Але калі ўдаецца яго ўключыць, адчуванне, нібыта вяртаешся на некалькі дзесяцігоддзяў у мінулае» — дзеліцца ўражаннямі спадарыня Ніна.
«Не баімся»
Часам бываюць кур’ёзныя моманты, калі людзі з іншых рэгіёнаў думаюць, што тут «кожны другі займаецца кантрабандай» і «перацягвае тавары на вяроўках». Некаторыя нават прыязджалі з просьбай: «А пакажыце нам фатаграфіі, як гэта адбываецца».
Каментуючы пытанне бяспекі (як-ніяк Беларусь і Латвія па розныя бакі барыкадаў), спадарыня Ніна адказвае: «Ну, заўсёды ўзнікае, асабліва цяпер, у гэты перыяд, пытанне: ці не небяспечна, ці не баімся мы?»
«Не, не баімся — кажа. — Мы жывём у сябе дома, займаемся сваімі справамі. Хаця палітычная сітуацыя даволі складаная».
Каментары